Владата јасно да каже колку може да помогне, да биде искрена за капацитетот со кој располага, а бизнисите да бидат разумни, да ја разберат ситуацијата, да бараат поддршка онаму каде што треба, да се однесуваат партнерски и да бидат одговорни кон граѓаните и државата, порачаа учесниците на денешната визионерска работилница за креирање национална развојна стратегија.
Според науката, на фирмите им е неопходна помош сега и веднаш. Државата треба да го разбере тоа, но процесот мора да е партнерски. Сите чинители треба заеднички да седнат на маса, да ги издебатираат предизвиците со кои се соочува стопанството и да ги пресретнат со среднорочен план, бидејќи во спротивно, за 10 години, дискусијата ќе биде многу понепријатна.
Бизнис секторот, пак, укажа дека проблемите не може и не треба спонтано да се решаваат. Акутните горливи прашања кои ќе бидат предизвици и во следните три години, покрај ситуацијата со електрична енергија, се и човечкиот капитал, како и ликвидноста.
-Неизвесноста убива се, мора да се објават конкретни мерки, а Владата да биде искрена за капацитетот со кој располага – колку може да помогне. Политичките чинители да седнат искрено на маса со бизнисот, да го слушнат нивното мислење и да се донесат решенија. Многу е важно да се слушне мислењето на бизнисот. Се наоѓаме во специфична криза. Се ескалира, а над 70 отсто од компаниите функционираа на ниво на профитабилност. Во ваква криза тие одат во минус и не може да опстанат. Сега е моментот да се размисли како ќе опстанат – дали ќе ја сменат својата стратегија, своите конкурентски карактеристики, своите суровини, менаџмент или ќе се потпрат на државата. Потребни се мерки од сите страни, но решението не е едноставно и безболно, изјави професорот Борче Треновски пред почетокот на работилницата.
И натаму, напомена Треновски, клучни предизвици се владеењето на правото, сивата економија, регионалниот развој, намалувањето на работната сила и јавните финансии.
-Во вакви кризни ситуации бизнисите стануваат креативни, размислуваат како да се однесуваат во иднина. Доколку зборуваме за мерките, субвенционирањето на струја е расход, а проширување на даночната основа е приход. Но, важно е, за да може некој нешто да субвенционира, мора да се скрати и да се соберат пари од некаде. Работата е да се соберат јавни средства за да се направи помала штета. Ако наметнете даночна обврска која ќе ескалира и ќе предизвика сива економија, како и одредени штети, тогаш не сте направиле ништо. Мора да има паметно собирање на тие средства, рече професорот, додавакќи дека ако се намали сивата економија БДП-то по глава на жител ќе се зголеми за 27 проценти.
Извршниот директор на Стопанската комора на северозападна Македонија (СКСЗМ) и претседавач на Платформата за јавно-приватен дијалог, Дриљон Исени е дециден дека не е доволен само економски раст, туку треба да има и економски развој.
-Постојаните кризи не научија дека не можеме спонтано да ги решаваме проблемите. Пандемијата ни покажа дека не сме подготвени на планот на здравството. Тоа е еден аспект. Сега енергетската криза ни покажа дека државата не е подготвена да се справи со ваков проблем. Акутните проблеми во наредните три години се справување со енергенсите во целост, не само со електричната енергија, како помалку да ги користиме, како што повеќе да се насочиме кон обновливите извори, човечкиот капитал – нашата економија старее и поради помал раст на наталитетот, но и и затоа што млади и друга квалификувана работна сила заминува од државата. Третиот проблем е ликвидноста, односно помалите средства кои ги имаат компаниите за нивно функционирање поради енормните поскапувања, рече Исени.
На работилницата преку видео обраќање порака испрати и вицепремиерот за економски прашања Фатмир Битиќи. од исклучителна важност е, рече, стопанските комори активно да се вклучат во креирање на националната развојна стратегоја за наредните 20 години – документ во кој ќе се нотираат сите предизвици и ќе се изградат капацитеи за државата да биде подготвена за претстојните предизвици.
-Квалитетното и сеопфатно планирање овозможуа да се креираат соодветни политики на национално и локално ниво и полесно да се справиме со кризите во претстојните години, истакна Битиќи.
Како што изјави постојаниот претставник на УНДП, Армен Григорјан, националната развојна стратегија треба јасно да ги прецизира патеките и целите на општеството.
-Неопходен е систематски пристап зашто денешните предизвици се големи, меѓусекторки и поврзани, подвлече Григорјан.
Во организација на УНДП, досега се одржани повеќе од 35 вакви визионерски работилници кои вклучија академска сфера, невладини организации, вработени во општините, државни институции, а идеите, според Григорјан, се охрабрувачки. Сепак, нагласи, многу е битно да се вклучат и претставници од деловната заедница.