Регионалната награда Дијалогос за најдобра книга од областа на теоријата и културата на медиумите, воспоставена во Црна Гора во 2013 година, во своите хроники остава во наследство важни културолошко академско научни имиња, кои станале значајни по оставината на оваа награда. Трпеливо и упорно, посветено и конзистентно, научно референтно, етички колегијално, на Дијалогос му подаваа рака на пријателство, за да порасне во препознатливо име, уважено и престижно во регионалната академска и интелектуална јавност. Нема и не може да има култура на сеќавање на Дијалогос без нивните имиња.
Иднина на одржливата мисија
Дијалогос не постои ако не се заснова на нивниот дух, критичките перцепции и висините на интелектуалната слобода, на чиј темел се создаваат и опстојуваат слободните општества.
Поради неизбежноста на биолошките закони, семејството на Дијалогос го напуштија драги имиња на научната и критичката медиумска мисла. Меѓу нив, во 2023, проф. д-р Ратко Божовиќ и во 2022 угледниот македонски новинар, публицист и долгогодишен програмски директор на Дијалогос, Јанко Николовски, на чии сенки е посветена овогодишната обновена научна манифестација на наградата Дијалогос. Заминувањето на двајцата големи луѓе и интелектуалци е голам губиток, не само за овој научен панел, туку и регионално многу пошироко секаде каде што одекнува името на слободната мисла и слободниот дух.
Професор Ратко Божовиќ, доајен на социо-културолошката мисла, добитник на Дијалогос во 2015 година, за книгата „Парадокси на медиумската слобода“ каде на негов лабораториско прецизен начин го отсликува лицето и наличјето на карактерот на медиумската слобода. И, се разбира, на поимот слобода, толкуван во клучот, како на нејзината онтологија и философија, така и на деловниот праксис на нејзината злоупотреба. Медиумската слобода помеѓу правата и (не)одговорностите. Професорот јасно анализира како новите технологии ја однеле пресудната улога, не само во напуштањето на традиционалната култура, туку и во создавањето на нејзината наследничка, медиумската култура. Професорот предупредува дека индустријата на свеста наметнува хомогенизирана, упростена и лажна слика на светот, секогаш кога избегнува суштинска средба со вистината и слободата; говореше Ратко Божовиќ, не само во оваа книга, како опсесивното врзување за содржината на новите дигитални технологии, доведува до замена на реалноста за „реалност“ од мрежата за парареалноста.
За бројните гости и медиуми присутни на врачувањето на наградата, во прекрасната подгоричка септемвриска ноќ во хотелот Хилтон, ќе остане сеќавање на античката беседа на проф. Божовиќ. Мисли, пораки и поуки, ставови, вредности и критичка деконструкција на медиумската глобална свест, се возвишен духовен тестамент со кој се гордее Дијалогос и неговата екипа на посветени луѓе од Словенија до Македонија. Остануваат сеќавања и носталгични слики на едно време, во кое аристократот на духот Ратко Божовиќ пленеше со својот ум, интелект, човечка ширина, шарм и посебна автентична харизма.
Кога во еден ракопис би се преточиле сите Јанкови мејлови и текстови посветени на Дијалогос, би се добила книга вредна за грижа, внимание, суптилни пораки во корист на теоријата и културата на медиумите, слободата, етиката, на човекот и на граѓанинот. Јанко Николовски, добриот дух на Дијалогос. Оригинален и неповторлив. Го знаат тоа сите оние кои го запознале нашиот драг Јале, како од милост го нарекуваа неговите пријатели. Се слушаше и се бараше тој Јанков мудар збор. Јанко, тој принц на господството, беше со ретка широка ренесансна наобразба, ерудиција и систематичност на научната работа, која останува со посебна привилегија во заслужено трајно сеќавање. Со својот живот и дело, Јанко соѕида силни темели на општествено - хуманистичката мисла, во која, со свој пример антички сведочи за карактерологијата на битисувањето, во која човекот е човек. Оттука, не случајно, неговите пријатели, во издание на црногорска Komuna (2021), напишаа книга во негова чест, „Јанко Николовски, по-етика на животот“. Таков беше, тој вистински боем, парадигма на луцидната мисла, на полноста со љубов кон Црна Гора, се радуваше на сесиите на Дијалогос, средби кои ги доживуваше како свој голем празник, на кои им посветуваше, не само зборови и беседи, туку и лептир машна и отмен шешир. И етика и естетика кај човекот чие заминување е ненадоместливо за Дијалогос.
И да, не се забораваат неговите филигрански есеи и други жанровски форми испишани за которскиот портал Радио Скала, за беранската Е-спона, Комуна, Медиумски дијалози, Никшиќкиот весник... и секогаш само со срдечност, љубов и преданост, онака како што само тој знаеше. А неговото широко знаење и култура беа универзална легитимација со која Дијалогос се гордееше. А и денес се гордее со својот Јанко. Со програмскиот директор кој високо ја надраснал секоја стврдната форма, останувајќи доследен на суштината на мислата, животот и човечноста.
Сумирано, сеќавањето на Ратко и Јанко, е цивилизациски однос кој основачите на Дијалогос го негуваат и пренесуваат во наследство, токму онака како што и тие ја пренесуваа високо и далеку светлината на логосот на слободата, вистината, борбата против едноумието и монополот на вистината. Ја бранеа речта, слободна и демократска, не прашувајќи за цената на своите јавно изговорени зборови. Наследство кое се чува, негува, помни и изучува.
Многу големи се причините кои оваа година ги мотивираа и инспирираа организаторите на Дијалогос да ја посветат наградата на нивните сенки, животот, името и делото.
Исто така,ова е повод за сеќавање на угледните интелектуалци, академикот проф. д-р Славо Кукиќ и проф. д-р Мирко Јаковљевиќ, кои на свој начин беа силна и незаборавна поддршка на Дијалогос, блескава и чиста, токму како што беа и тие. Како такви ни правеа голема чест и гордост на патиштата, идеите и визиите при набљудувањето на лицето и наличјето на медиумската култура во овој, по се судејќи, непредвидлив век полн со предизвици.
За толку кратко време од востановувањето на наградата, во нејзината историја влегуваат знаменити луѓе, книги, дела, сеќавања и настани, кои во збир чинат непроценлива залог на етичност, интелектуалност и граѓанска култура, на што со причина би се гордееле многу поголеми и постари награди, пишува публицистот Жељко Рутовиќ во црногорскиот магазин Еспона.