Фентанил е состојка во лекови против болки, кои се достапни со рецепти во форма на фластери, спреј за нос или апчиња што се раствораат под јазикот. Многу пациенти кои го примаат на рецепти, не се свесни за неговата сила.
Педесет пати појак од хероинот или сто пати посилен од морфиумот, фентанилот се произведува и илегално, најмногу во Мексико и Кина. Може да се нарача на илегланата интернет мрежа, по што се испраќа во форма на таблети.
Пред три години, претседателот Доналд Трамп ја прогласи фонтанилната криза за „вонредна состојба“. Но, ситуацијата во Европа е поинаква.
Запленувањето на фентанилот е во пораст во Европа. Полицијата пресретнала повеќе од 15 килограми во 2017 година, во споредба со една година претходно , кога запленила само еден килограм.
Некои земји бележат големо зголемување на смртноста од фентанил. Имало 75 вакви случаи во Британија во 2017 година, 29 проценти повеќе од претходната година, соопштија властите.
Во Шведска починале 370 луѓе од 2014 година, што го прави фентанилот повеќе смртоносен отколку хероинот. Недостатокот на хероин во Естонија на почетокот на деценијата предизвика фентанилот да стане најкористениот опиоид кај зависниците.
Според ЕМЦДДА, од 2001 година имало 1600 смртни случаи со предозирање во таа мала балтичка земја, најмногу заради фентанил и слични опиоиди.
Последниве години полицијата откри и уништи мали лаборатории во Естонија, Франција, Германија, Полска, Словачка и Шведска.
„Но, повеќето од оваа опасна супстанција доаѓа од Кина преку темната мрежа и по пошта“, вели Лес Фиандер од Европол. „Овие мрежи се многу софистицирани, организирани како фармацевтски или трговски компании. Тие вклучуваат многу луѓе задолжени за логистика, нарачки и дистрибуција “, објасни тој.
Тој рече дека Европската полициска агенција не сака да прави паника, но го сфаќа целиот процес многу сериозно и тесно соработува со американските власти.
Триесет и четири од 49-те нови синтетички опиоиди откриени во последните десет години на европскиот пазар се деривати на фентанил. Шест од нив за прв пат се појавиле во 2018 година.
Но, Европол е најзагрижен за организираниот криминал во Мексико. „Неодамна откривме мексикански криминалци во Европа поврзани со производството на метамфетамин“, рече Фиандер. „Тие во иднина може да се префрлат на фентанил. Тогаш, најверојатно, ќе се соочиме со многу сериозна ситуација“.
Шверцот со фентанил е многу профитабилен. Според американската агенција за контрола на лекови, ДЕА, килограм нелегален фентанил може да донесе заработувачка од најмалку милион и пол долари.
„Синтетичките лекови ќе станат сè поважни, бидејќи станува сè потешко да се најде место на светот каде што можете да одгледувате кока и опиум од афион“, вели Грифитс од ДЕА.
„Бидејќи се многу моќни, синтетичките лекови имаат вистинска предност на пазарот и фентанилот се вклопува во тој модел“, заклучи тој.